Piše: Gradimir Gojer
Od srednjoškolskih dana, kada je većini mojih vršnjaka djelo Miroslava Krleže bilo „teško i nerazumljivo“, do dana moje poznosti ne mogu se odvojiti od veličanstvene misaonosti, i, u našim regionalnim okvirima, teško nadmašivog niza stilskih postupaka kojima gotovo alkemičarski Krleža sintetizira prozu i verse, artikulira dramatiku…
Ponekad obazrivo pišući o Krleži za vrijeme srednjoškolskih dana, već u vrijeme studija komparativistike i studija kazališne režije maštao sam o postavkama Krležinih drama na teatarskoj sceni. Naravno poticaji nisu dolazili samo sa “lektirske razine“ nego i iz pogledanih ostvarenja, koja su pozornički na Krležinim djelima ostvarivali režiseri Bogdan Jerković, Tomislav Durbešić, Ljubiša Georgievski… Georgievskom sam bio i pomoćnik i dramaturg pri njegovoj postavci “Golgote“ na sceni Narodnog pozorišta Sarajevo. No sve je to uz čitanje Krležine proze, poezije i dramatike bilo tek svojevrsna priprema za ono što će doći…
Režiserski sam oblikovao iz ciklusa Legendi: „Adama i Evu“, „Legendu“, potom „Hrvatsku rapsodiju“, a inspiriran “Maskeratom“ napisao sam baletni libreto po ovom dramoletu jedne karnevalske noći.
Prve dvije drame Glembajevskog ciklusa “Gospoda Glembajevi“ i „U agoniji“ postavio sam u Kamernom teatru 55 u Sarajevu (Glembajeve), a u prostorima sarajevskog hotela Europa, u okviru Teatarske akcije “Krleža, hotel Europa, Stari grad“ „U agoniji“.
Inspirirao me je i Krležin filmski scenario “Put u raj“, koji sam, dramaturški intervenirajući postavio na pozornici Bosanskog narodnog pozorišta u Zenici.
Glavnim periodom režiserskog čitanja Miroslava Krleže smatram postavke u Narodnom pozorištu Sarajevo, gdje sam na Velikoj sceni režirao “Kraljevo“, a na Maloj sceni “En face“ „Hrvatsku rapsodiju“. Te dvije postavke lično cijenim kao vrhunce svoga režiserskog“vjeruju“, bar kad je režiranje Krleže u pitanju. Rapsodičnost prizora Krležinog „Kraljeva“ omogućilo mi je da “pokretima masa“, smjenama prizora, muzičkom “fonovima“, ali i muzikom “uživo“ stvaram atmosferu jedinstvenog zagrebačkog “kraljevskog sajma“, a glumačka magija Izudina Bajrovića, Medihe Musliović, Mirvada Kurića ostvarivala je snažne personalitete Krležine bujne mašte…
U predstavi, pak, nastajaloj prema “Hrvatskoj rapsodiji“ uvođenjem Krležine lirike i lika Čičeronea, sa magičnom Medihom Musliović „dobio sam bitku na planu raznoslojnog miznsceniranja u Krležinom vlaku, koji juri “u nigdje“.
U predstavi “U agoniji“ impresivnom glumačkom karakterologijom Izudina Bajrovića i Medihe Musliović oživljvao sam ovaj središnji dio Krležine “glembajevske trilogije“.
Oduvijek sam imao potrebu inscenirati poeziju, pa i onu Krležinu. Tako je prema mom izboru nastala predstava poetskog teatra“ Ver sacrum“ u rijetko inspirativnim foajeima i dvoranama hotela “Europa“. Ugođaj rijetke kamernosti i „doticaja“ sa gledalištem ostvaren je u predstavi “Adam i Eva“, insceniranoj u prostorima Gradske umjetničke galerije “Collegium aristicum“ na platou Skenderije u Sarajevu.
Uz zeničku postavku “Puta u raj“, od predstava rađenih van Sarajeva, moja sjećanja su posebno vezana za postavku “Pijane noći 1918“ u Narodnom pozorištu Tuzla, sa brojnim glumačkim personažom, pretežno studenata tuzlanske Akademije scenskih umjetnosti. Taj mi je projekat pružio mogućnost da uz iskusne prvake Milenka Iliktarevića i Nermina Omića ostvarim režijsko-glumačku interakciju sa skupinom rijetko talentiranih mladih glumaca predvođenih Borislavom Matovićem. Sličnu situaciju sam imao pri režiranju “Lagende“ u privatnom teatru Filipa Gajića na Dorćolu u Beogradu, gdje se energija koncepta prožimala s mladim beogradskim glumcima…
Nisam se često “upuštao“ dramatizirati Krležine proze, ali u Hotelu Europa u Sarajevu najprije sam dramaturški obradio, a potom scenski postavio „Smrt bludnice Marije i druge smrti“, u kojoj su zapažene glumačke partije „izvojštili“ zenički glumac Muhamed Bahonjić i Dubrovkinja Glorija Šoletić. Tu predstavu, kao i „Gospodu Glembajeve“ u Kamernom teatru 55 pamtiću po nadahnutoj muzici Đela Jusića…
Moje poklonjenje djelima Miroslava Krleže ostaće „nedovršeno“ jer za života ne mogu ostvariti postavku „Banketa u Blitvi“, jednog od najboljih romana koje sam pročitao, kao i „Zastava“, te čudesne proze o Emeričkom.
Bilo je sjajno družiti se na sceni s genijalnošću Miroslava plemenitog Krleže!
