Ideologija velikosrpstva seže u istorijski period obnove srpske države u XIX stoljeću, u razdoblje od 1844. do 1875. koje obilježava djelo ,,Načertanije“ Ilije Garašanina, tadašnjeg srpskog ministra vanjskih poslova, a potom i ideje Vuka Stefanovića Karadžića, sažete u sloganu ,,Srbi svi i svuda“ iz knjige ,,Kovčežić za istoriju, jezik i običaje Srba sva tri zakona“. To su prvi planski dokumenti kojima se politika srpske države usmjerava ka suśednim teritorijama i etnicitetima
Autor: Slobodan Jovanović
U Stradiji ima mnogo slobodoumnih zakona, a nimalo slobode, to je zemlja u kojoj je „ustav bez ustavnosti“, narod „ne upotrebljava slobode“; zemlja u kojoj se ne zna koji zakoni važe, a koji ne važe, narodna skupština je to samo po imenu, radi „samo ono što hoće vlada“, piše Radoje Domanović u ,,Stradiji“, svom, očito svevremenom, tekstu o sopstvenoj zemlji. Kao da se ništa nije promijenilo do današnjih dana.
Tradicionalni otpor konstituciji moderne države u Srbiji baziran je upravo na konstantnom podsticanju velikosrpskog nacionalizma, koji ne mijenja glavna obilježja ali mijenja nosioce, oblike i intenzitet izražavanja. A upravo sva otvorena pitanja koja Srbija podstiče u odnosu na suśedne zemlje, pitanja teritorijalnih pretenzija i graničnih razgraničenja, ratnog nasljeđa, trajaće sve dok se ne riješi pitanje konstitucije Srbije kao moderne države. A to može biti – nikad.
IDEOLOGIJA
Temeljna obilježja velikosrpske ideologije značajno se podudaraju s obilježjima ideologije populističkog desnog radikalizma, čije su temeljne sastavnice nativizam (odnos nepovjerenja/neprijateljstva prema manjinskim i suśednim narodima), autoritarnost i populizam. Naravno, i ekspanzionizam kao odgovor na tobože uskraćeno pravo na „istorijske teritorije“.
Ideologija velikosrpstva seže u istorijski period obnove srpske države u XIX stoljeću, u razdoblje od 1844. do 1875. koju obilježava djelo ,,Načertanije“ Ilije Garašanina, tadašnjeg srpskog ministra vanjskih poslova, a potom i ideje Vuka Stefanovića Karadžića, sažete u sloganu ,,Srbi svi i svuda“ iz knjige ,,Kovčežić za istoriju, jezik i običaje Srba sva tri zakona“.
To su prvi planski dokumenti kojima se politika srpske države usmjerava ka suśednim teritorijama i etnicitetima. Vuk je, nakon uspješne „jezikoslovne“ borbe sa staroslovenskom crkvom, postavio drugi princip srpske nacionalne svijesti. Prvi princip je pravoslavlje kojem pripadaju Srbi, („Gde je slava, tu je i Srbin“, Erdeljanović, 1925: 43), a drugi princip izjednačavanje štokavštine sa srpskim jezikom – štokavski prostor je prostor srpskog jezika, tj. srpskog naroda.
SRPSKE TRUPE, NA ČELU SA STEFANOM LAZAREVIĆEM, SULTANOVIM VAZALOM, ODIGRALE SU ODLUČUJUĆU ULOGU U SLAMANJU HRIŠĆANSKE VOJSKE, SASTAVLJENE OD VOJSKI VIŠE EVROPSKIH ZEMALJA KOJE SU SE UDRUŽILE DA ZAUSTAVE NADIRANJE OSMANLIJA NA EVROPSKI KONTINENT. MOŽE SE SLOBODNO REĆI DA SU SRBI NAJZASLUŽNIJI ZA VIŠEVJEKOVNU VLADAVINU OSMANLIJA NAD NJIMA. TO SRPSKA ISTORIOGRAFIJA SVJESNO PREĆUTKUJE, KAO I PORAZE SRPSKE VOJSKE DESPOTA ĐURĐA BRANKOVIĆA, OD CRNOGORSKE VOJSKE STEFANICE CRNOJEVIĆA 1452. I 1453. GODINE
Ta dva principa se potenciraju do današnjih dana. Pored njih su se obilato koristili mitološki narativi, izmišljena predanja, koja je trebalo da učvrste veze okolnih naroda sa srpskim nacionalnim bićem u baštinjenju istih mitova, običaja, legendi… Jedna od specifičnosti velikosrpske istoriografije ogleda se u selektivnom pristupu istorijskim događajima, „zatamnjenju prošlosti“ kad se radi o nepoželjnim činjenicama, krivotvorenju i miješanju istorije sa mitologijom, nepouzdanim i izmišljenim predanjima. Danas je nesporan svjesni mitski aspekt velikosrpske ideologije i srpskog nacionalnog identiteta. Naročito su značajne sračunate planske konstrukcije unutar velikosrpske istoriografije. Osnov moderne srpske mitologije jeste narativ o boju na Kosovu 1389. godine kada su Osmanlije porazile vojsku kneza Lazara i potčinili ih sebi, iako u toj bici nijesu učestvovali samo pravoslavni Sloveni, koji su danas poznati pod imenom Srbi. Uzgred, boj na Kosovu u povijesti Osmanskog carstva predstavlja tek jednu u nizu bitaka koja ne zauzima značajno mjesto.
Zanimljivo je da u toj bici nije niko učestvovao iz Zete Balšića. Iako se bitka na Kosovu polju predstavlja kao da su Srbi „branili Evropu od osvajača s Istoka“, namjerno se prećutkuje jedna mnogo značajnija i veća bitka u kojoj su Srbi takođe imali učešća.
Samo sedam godina kasnije, tačnije 25. septembra 1396. godine, odigrala se bitka kod Nikopolja u kojoj raško-srpska vojska sudjeluje s Osmanskom vojskom protiv vojske više evropskih zemalja.
Srpske trupe, na čelu sa Stefanom Lazarevićem, sultanovim vazalom, odigrale su odlučujuću ulogu u slamanju hrišćanske vojske, sastavljene od vojski više evropskih zemalja koje su se udružile da zaustave nadiranje Osmanlija na evropski kontinent. Može se slobodno reći da su Srbi najzaslužniji za viševjekovnu vladavinu Osmanlija nad njima. To srpska istoriografija svjesno prećutkuje, kao i poraze srpske vojske despota Đurđa Brankovića, od crnogorske vojske Stefanice Crnojevića 1452. i 1453. godine.
PROPAGANDA
List Pijemont (br. 175, Beograd), iza kojeg su stajali članovi terorističke Crne ruke, na samom početku Velikog rata, 29. VI 1915, propagira ideje stvaranja Velike Srbije, koja uključuje, pored Srbije, Crnu Goru, Makedoniju, Dalmaciju, BiH, Slavoniju i Albaniju.
Srpska vlada je 1915. platila dva eksperta, univerzitetske profesore, Rusa V. N. Jastrebova i Engleza Ernesta Denija, da napišu knjigu ,,Velika Srbija“. Takvu knjigu, također, napisao je srpski istoričar Vladimir Ćorović, koja se pojavila 1926. godine u Beogradu.
U martu 1928. godine u Skupštini Kraljevine SHS poslanik Puniša Račić (iz Crne Gore), poznat kasnije po ubistvu u parlamentu Stjepana Radića, hrvatskog parlamentarca i čelnika Hrvatske seljačke stranke, iznosi prijedlog da se država preuredi i nazove Velika Srbija. Nakon toga nosilac politike svesrpstva i ujedinjavanja „svih srpskih zemalja“ bio je Srpski kulturni klub (SKK) čiji su istaknuti članovi Slobodan Jovanović, Dragiša Vasić, Mladen Žujović, Stevan Moljević…
Nije zgoreg napomenuti da je ideologija ravnogorskog četničkog pokreta direktno proizašla iz stavova Srpskog kulturnog kluba. Uostalom, dokument „Homogena Srbija“, koji je bio ideološki program ravnogorskog pokreta, napisao je advokat Stevan Moljević i objavio u Nikšiću 30. juna 1941. godine. Po tom projektu trebalo je pobiti i raseliti više od dva miliona ne-Srba.
U Stradiji se bliže izbori krajem godine. Veliki Slobodan Inić je Srbiju nazvao „rajska zemlja autoritarnosti“. Ne postoje ni naznake da Srbija može da se demokratizuje i odrekne nacionalističke ideologije, ni unutar sebe, ni prema drugima, a samim tim ni da stane u red modernih evropskih država. Čak i da trenutni predśednik Srbije i njegova stranka izgube vlast na izborima, teško da to može biti, u postojećim konstelacijama, suštinska promjena. Biće to nastavak iste ili slične politike sa drugim akterima. Ili, kao što reče lider Nove SDS-a, u Srbiji ne smije da postoji „ja“, nego samo „mi“ i da između demokratije i nacionalnog interesa Srbija uvijek mora izabrati ovo drugo. Umjesto da demokratija bude najviši nacionalni interes, jer se samo kroz demokratsko ustrojstvo mogu rješavati bilo koji problemi, i dalje se istrajava na kontinuitetu jedne te iste politike.
VUK JE, NAKON USPJEŠNE „JEZIKOSLOVNE“ BORBE SA STAROSLOVENSKOM CRKVOM, POSTAVIO DRUGI PRINCIP SRPSKE NACIONALNE SVIJESTI. PRVI PRINCIP JE PRAVOSLAVLJE KOJEM PRIPADAJU SRBI, („GDE JE SLAVA, TU JE I SRBIN“, ERDELJANOVIĆ, 1925:43), A DRUGI PRINCIP IZJEDNAČAVANJE ŠTOKAVŠTINE SA SRPSKIM JEZIKOM – ŠTOKAVSKI PROSTOR JE PROSTOR SRPSKOG JEZIKA, TJ. SRPSKOG NARODA. TA DVA PRINCIPA SE POTENCIRAJU DO DANAŠNJIH DANA. PORED NJIH SU SE OBILATO KORISTILI MITOLOŠKI NARATIVI, IZMIŠLJENA PREDANJA, KOJA JE TREBALO DA UČVRSTE VEZE OKOLNIH NARODA SA SRPSKIM NACIONALNIM BIĆEM U BAŠTINJENJU ISTIH MITOVA, OBIČAJA, LEGENDI…
Nije namjera ovog teksta da se bavi detaljno uslovima u kojima se odigravaju „izbori“ u Srbiji; dovoljno je reći da se mogu okarakterisati kao slika koju su beogradski mediji i opozicija u Crnoj Gori sa podržavajućim tabloidima, stvarali o svim izborima u Crnoj Gori do 2020. godine, pa pomnoženo sa hiljadu puta.
Nesretna opozicija u Srbiji se zanosi „crnogorskim modelom“ u obaranju režima Aleksandra Vučića, iako medijski i svi drugi uslovi u Srbiji nemaju nikakve veze sa uslovima koji su postojali u Crnoj Gori prije „pada režima Mila Đukanovica“. Da ne pominjemo litije i besprimjernu ulogu SPC na izbornu volju građana Crne Gore, koja, gle čuda, nikome nije smetala u Srbiji. Naprotiv!
,,SRPSKI SVET“
U CRNOJ GORI JE U TOKU POPIS. VEOMA VAŽAN ZA STRADIJU. IZGLEDA MNOGO VAŽNIJI NEGO GRAĐANIMA CRNE GORE ČIM PRISTAJU DA BUDU DIO IGROKAZA. I UZ BLAGOSLOV TZV. DRŽAVOTVORNE OPOZICIJE. TEŠKO JE REĆI ZA BILO KOJI POPIS POTONJIH 33 GODINE DA JE REGULARAN I DA SE OBAVLJAO U REGULARNIM USLOVIMA. OD RATNOG VREMENA, PA DO KONSTANTNE KAMPANJE OD MEDIJSKOG SMEĆA IZ BEOGRADA I BEOGRADSKIH POLITIČKIH KUHINJA I, ŠTO JE NAJVAŽNIJE, UZ OGROMAN UTICAJ STRANE CRKVE KOJA JE KONSTANTNO AGITOVALA KAKO DA SE GRAĐANI CRNE GORE NACIONALNO, VJERSKI I JEZIČKI IZJAŠNJAVAJU
Okolnosti nalažu promjenu strategije pa se i Velika Srbija pretvorila u ,,Srpski svet“. Naime, kad već nije moguce političko objedinjavanje „srpskih zemalja“, valja ići drugim putem, preko brojnih društvenih institucija, posebno Srpske crkve, identitetski i simbolički vezati Srbe uz maticu Srbiju.
Tako stvoriti nacionalni prostor koji će suštinski biti jedinstveni političko-kulturni prostor, sa potencijalom da jednom, možda, formalno postane ostvarenje projekta Velike Stradije, sa „ustavom bez ustavnosti“, u kojoj skupština radi što kaže vođa, a narod ne konzumira slobodu, dok obožava svog vođu na Andrićevom vencu.
U Crnoj Gori je u toku popis. Veoma važan za Stradiju. Izgleda mnogo važniji nego građanima Crne Gore, čim pristaju da budu dio igrokaza. I uz blagoslov tzv. državotvorne opozicije.
Teško je reći za bilo koji popis potonjih 33 godine da je regularan i da se obavljao u regularnim uslovima. Od ratnog vremena, pa do konstantne kampanje od medijskog smeća iz Beograda i beogradskih političkih kuhinja i, što je najvažnije, uz ogroman uticaj strane crkve koja je konstantno agitovala kako da se građani Crne Gore nacionalno, vjerski i jezički izjašnjavaju. Što je uniukum u svjetskim razmjerama.
Kako se može nazivati slobodnim popis u uslovima kada se vrši pritisak od strane svetosavske sekte, jer ideologija koja je, po riječima samih autora svetosavlja, nastala na nacionalizmu Svetog Save, ne može sebe smatrati hrišćanskom crkvom, kada se vrbuju mladi ljudi da se izjasne nacionalno kao Srbi, kojiima je maternji jezik srpski, vjera svetosavska, kako bi se besplatno školovali i liječili u Srbiji… Bilbordi jednog tribalnog, fašisoidnog nužnika, kojima se svojataju tuđe istorijske ličnosti su samo bestijalni nastavak već navedene crnorukaške politike. Setimo se Vukovih principa o vjeri, slavi i jeziku koji određuju teritorijalne granice srpskog naroda, dok upisujete što ste, ko ste i kojim jezikom govorite. Iako u normalnom svijetu jezik služi sporazumijevanju među ljudima i nije određujući element nacionalnog identiteta, inače ne bi skoro cijela južna Amerika govorila španskim jezikom i bila većinom katolička, a imali izuzetno snažne nacionalne identitete – volio bih da smo mi u Crnoj Gori privrženi svojoj zemlji kao, recimo, Argentinci, Peruanci, Čileanci na ovim pretpolitičkim prostorima sve je razlog za agresiju, asimilaciju, okupaciju. I ne koristite sedative koje vam nude da se radi samo o statističkoj stvari. Stari su to lažovi.
