Aboridžini u Ustavu Australije

Vasiljko Vukoje, dopisnik Portala Forum iz Australije

ADELAIDA, 24. marta 2023. – Krajem ove godine na prvom referendumu u zemlji poslije 24 godine, Australijanci će se izjasniti da li autohtoni narodi nacije, koji čine 3,2 odsto stanovništva, treba da budu priznati u Ustavu, prenosi CNN. To je svakako istorijski datum, za unutrašnjopolitičku scenu najvažniji događaj od kada je bivši premijer Kevin Ruud, prvi ikad, 13. februara 2008. godine, rekao domicilnom narodu, I am sorry.

„Predložen je amandman na Ustav kako bi se Aboridžini i Ostrvljani Toresovog moreuza priznali kao starosjedioci Australije. Da li odobravate ovu predloženu izmjenu”, saopštio je australijski premijer Antony Albanese na konferenciji za novinare.

Albanese je neočekivano zastao na nekoliko sekundi usred rečenice dok je zahvaljivao predstavnicima starosjedilaca na strpljenju i zaplakao. Prisutni predstavnici Aboridžina i Toresovog moreuza, pljeskom su podržali premijera Australije prilikom njegovog emotivnog nastupa.

Ovaj trenutak smo pripremali veoma dugo, a ja sam zahvalan pripadnicima našeg starosjedilačkog naroda na njihovom strpljenju. Duh saradnje i promišljenog dijaloga uz obostrano poštovanje su bili veoma važni da se do ovog istorijskog događaja dođe na tako ujedinjen način“, poručio je australijski premijer.

Albanese je rekao da je formulacija ovogodišnjeg referenduma osmišljena tokom mjeseci konsultacija sa starosjedilačkim grupama i pravnim stručnjacima.

Nadamo se da će dogovor oko konačnog priznanja starosjediocima Australije da su dio ove velike zemlje i da je će to referendumom biti potvrđeno, značiti kraj nepravde prema narodu koji je ovdje došao mnogo prije nas i koji je predugo vremena bio diskriminisan. Posebno sam zadovoljan što sam ja premijer Australije u ovom istorijskom trenutku koji je po važnosti jednak vremenu kad su Aboridžani i Ostrvljani Toresovog moreuza, prestali biti biljke i postali ljudska bića. Glasanje „za“ priznalo bi Aboridžine i Ostrvljane Toresovog moreuza u Ustavu i stvorilo bi autohtono tijelo koje bi savjetovalo Savezni parlament o politikama i projektima koji se odnose na starosjedioce. Ministarka za autohtone Australijance Linda Berni ocijenila je da je ovo „zaista istorijski dan“.

„Danas pravimo veliki korak naprijed na dugom putu ka ustavnom priznanju, putem glasa“, poručila je Berni, pripadnik nacije Virađuri, jedne iz grupe Ostrvljana Toresovog moreuza, koji su tu nastanjeni najmanje 65 hiljada godina koliko stručnjaci smatraju da su starosjedioci stanovnici petog kontinenta.

Formulacija pitanja biće predstavljena parlamentu sljedeće nedjelje, a biće formiran i skupštinski odbor koji će razmatrati podneske prije parlamentarnog glasanja u junu.

Referendum bi trebalo da bude održan između oktobra i decembra ove godine i prvi je poslije referenduma iz 1999.godine, kojim su Australijanci odbili da se odreknu britanske krune i postanu republika. Vlada je saopštila da je referendum najbolja šansa za ispravljanje greške iz prošlosti, počinjene nakon kolonizacije zemlje, tokom koje nisu uvaženi stavovi ili dobrobit njenih prvobitnih stanovnika.

Više od 200 godina kasnije, Aboridžini i Ostrvljani Tores moreuza i dalje pate od mnogo lošijeg zdravlja, veće smrtnosti i siromaštva od neautohtonih pripadnika australijskog stanovništva, pokazuje zvanična statistika.

Prethodne administracije pokušavale su da „zatvore jaz“ među domorocima i imigrantima, ali stopa zatvaranja autohtonog stanovništva ostaje uporno visoka, a rasistički stavovi duboko su ugrađeni u društvo, što je dodatna prepreka napretku.

Nedavno je javnost Australije imala priliku da preko javnih sredstava informisanja otkrije strašne podatke o broju bolesne i neobrazovane djece u pustinjskim krajevima Južne Australije, čiji su uslovi života sramota za jednu ekonomski super razvijenu državu.

Vlada premijera Albanesea, odlučna je da  putem referenduma, zauvijek završi s lošim ugledom koje Australija ima u svijetu, zbog odnosa prema domicilnom stanovništvu, posebno u vremenu do kraja sedamdesetih godina prošlog vijeka, čiji se negativni trend politikom “bijelog čovjeka” nastavlja i do današnjih dana.

Da bi prošao, referendum treba da dobije većinu glasova “za” širom zemlje u većini država. Samo osam od 44 referenduma je ikada odobreno u Australiji