Na kraju je poentirao Hrvoje Klasić. On je u razgovoru s publikom o sudarima i sporovima nacionalnih mitologija citirao aforizam iz NIN-a star petnaestak godina: Hrvati i Srbi su jedan narod. Samo nam već jednom recite – koji!
BEOGRAD, 8. novembra 2022. – Srpsko-hrvatske i hrvatsko-srpske odnose danas je potrebno posmatrati na više nivoa, a ne samo kroz odnose dve države čije su, makar one političke, relacije verovatno najniže za poslednjih dvadesetak godina. Ipak, postoje brojni primeri iznimne dobre saradnje za koje na obe strane Save i Dunava nema dovoljno sluha, ili bolje rečeno, želje da se ti primeri stave u “prve minute tv-dnevnika”.
Ovo su samo neke, početne ocene sa okruglog stola “Srpsko-hrvatski odnosi – nove perspektive” održanog juče u Medija centru, u Beogradu u organizaciji Instituta za filozofiju i društvenu teoriju pod pokroviteljstvom nemačke nevladine fondacije Friedrich-Ebert-Stiftung u kojoj su učestvovali istoričari i politički zvaničnici dveju država – Hrvoje Klasić, Dubravka Stojanović, Petar Mamula, Nebojša Novaković, Tomislav Žigmanov, Katarina Peović, Filip Balunović i Milivoj Bešlin.
Otvarajući dijalog, profesor Filozofskog fakulteta Sveučilišta u Zagrebu Hrvoje Klasić je pokušao da razgovor o srpsko-hrvatskim kanališe na više razina – o odnosu dveju država, dva naroda, odnosu dva naroda u Hrvatskoj, dva naroda u Srbiji, te odnosima političkih elita i običnih građana.
“Kakvi su odnosi odgovor ovisi o tome koga pitate. Kada pitate normalne ljude, koji ne pripadaju nekakvim elitama, suradnja izgleda mnogo bolje nego kada, recimo, čitate (srpski opskurni provladin tabliod) Informer“, rekao je Klasić.
Klasić je ukazao na istorijske činjenice “da smo zajedno na ove prostore došli prije tisuću godina” i u tom razdoblju “ima samo jedno stoljeće u kojem su Hrvati i Srbi svjesno reatovali jedni protiv drugih, ali su neki i surađivali”. Jedni s dugima i jedni uz druge živimo 1.000 godina, od glazbe do sporta… kako smo mogli od tih 900 ili 1.000 godina mogli uhvatiti za onoi što nas opretećuj, upitao je Kasić. On je pomenuo i francusko-nemačke odnose kroz vekove i današnje srpsko-hrvatske relacije okarakterisao narodskim izrazom, da smo “male mace”, kakvi su nekad davno bili odnosi pomenute dve evropske zemlje i naglasio “pogledajte kakve odnose danas imaju Fracuska i Njemačka”.
Ministar za ljudska i manjinska prava i društveni dijalog u Vladi Srbije i predstavnik hrvatske zajednice, Tomislav Žigmanov ocenio je da su hrvatsko-srpski odnosi danas na najvišoj razini u poslednje tri decenije i istakao da ne govori o odnosima dveju država jer drži da je odnos Hrvatske i Srbije kao država na najnižoj razini od 2000. godine.
Žigmanov je naveo da “život postoji i izvan državnih odnosa, politike i tabloida”, te da osim velike privredne saradnje koja je u prvoj polovini ove godine premašila 800 miliona evra, da uspešno sarađuju i institucije umetnosti, kulture, čak i estrada. “Činjenica da je predstavnik hrvatskog naroda dobio poziciju u Vladi Srbije može se tumačiti kao pozitivna gesta i imat će relaksirajuće posljedice kada su u pitanju hrvatsko-srpski odnosi”, rekao je Žigmanov, koji je u novoj vladi Ane Brnabić preuzeo resor ljudskih i manjinskih prava i društvenog dijaloga.
On je ocenio da je važno “ne samo tko je u Vladi Srbije u pogledu srpsko-hrvatskih odnosa, već i tko je izostao iz Vlade”. Žigmanov je rekao da “ono što je bilo u prošlosti ne treba gurati pod tepih” i dodao da suočavanje sa prošlošću “treba obje strane voditi u bolje odnose u budućnosti”. Na pitanje zbog čega je pristao biti članom Vlade Srbije u koju ga, kako je ustvrdio Željko Bodrožić, predsednik Nezavisnog udruženja novinara Srbije, i šta su ciljevi njegova ulaska u izvršnu vlast, Žigmanov je rekao da je preuzeo odgovornost, a da o njegovom doprinosu može razgovarati “kada prođe vrijeme”, te da bi, “u kontekstu hrvatsko-srpskih odnosa, bio veliki luksuz da se odbije mjesto ponuđeno predstavniku hrvatske nacionalne zajednice”.
Profesorka istorije na beogradskom Filozofskom fakultetu, Dubravka Stojanović naglasila je da u srpskim medijima i tabloidima “Hrvatske ima više nego ikad” i da je Hrvatska uvek “rezervni štih” koji će u domaćoj političkoj krizi pomoći da se “podignu strasti” i da se “setimo svih neprijatnih trenutaka, međusobnih sukoba i pokolja, da bi se skrenula pozornost sa nekih važnih i ključnih pitanja”
Stojanović je rekla da istoričari sa prostora bivše Jugoslavije mnogo bolje sarađuju danas nego što su sarađivali u zajedničkoj državi i da su kritički opredeljeni i prema svojoj nauci i vlastitoj sredini, što im daje “čvrstu poziciju i za institucionalnu i vaninstitucionalnu saradnju.
Profesorka Stojanoviić je konstatovala da je istorija Srba i Hrvata bila daleko manje opterećena konfliktima nego istorija drugih evropskih naroda, ali da političkim elitama često “nije važno kakva je realna historija” jer se i kroz obrazovanje i udžbenike “baratas s puno pogrešnih podataka”. Posebno je istakla da je ta saradnja krenula još tokom rata i da istoričari nisu čekali da ih neko izmiri. Kako trenutno radi na jednoj knjizi istorije, istoričarka je rekla da nigde nije pronašla da su sukobi Srba i Hrvata “počeli 1525. godine” i da je problem što ni struka ni društvo na to ne ragiruju na slična “otkrića”, što dovodi do zloupoebe srpsko-hrvatskih odnosa.
Zamjenik župana Primorsko-goranske županije Petar Mamula ističe da postoje brojni primeri saradnje i između institucija koji prolaze “ispod radara” jer ni na jeednoj strani nema dovoljno sluha da se takve primjere “stavi u prve minute tv-dnevnika”
“Kad pogledamo Britance, Francuze i Njemce koji su stoljećima ratovali a danas najbolje surađuju, vidimo da nismo napravili korake ka tome da prevaziđemo naše sukobe, a jedan od načina je da počnemo isticati tu suradnju koja postoji”, rekao je Mamula i pomenuo koji je 1992. godine potpisan u Gorskom kotaru – dogovoru između Srba i Hrvata.
“Taj sporazum je očivao mir u tom području i mi nemamo ratne hopoteke i mirno živimo. Kod nas niko nikoga nije ubio niti nekome nešto zapalio”, naglasio je Mamula.
Poslanik opozicione Demokratske stranke u Skupštini Srbije Nebojša Novaković ukazao je kako “svaka loša popruka od nekog političara iz Srbije lako naiđe na uzvratnu reakciju u Hrvatskoj”, ocenivši da među običnim svetom više nema tog dominatnog trenda “da se ljudi ne vole ili mrze ili da postoje antagonizmi kao u ratu”.
Ostaju teška uzajamna pitanja – nestsali, granice, imovina… sve to ne može biti lako ali se mora pomerati iz jedne tačke u sledeću koja je moguća”, rekao je Novaković i poručio da “ne moraju proći decenije ili vekovi da se artikulišu emocije između dva naroda i da ne treba ni dopustiti političarima “da ih zagađuju”. Na primedbu jednog učesnika u raspravi da je Srbije “okrenuta istoku”, Novaković je to negirao rekavši da je Srbija “zarobljena zemlja”.
Zastupnica u Hrvatskm saboru Katarina Peović (levičarka i istraživač medija i kulture) kao predstavnica Radničke fronte, mišljenja je da “nacionalisti s obje strane trebaju jedni druge, nadopunjuju se, pozivaju jedni druge na reagiranja i jako su srodni”.
“Zadaća svih zastupnika je da kao pripadnici većinskog naroda štite manjine”, rekla je Peović i ocenila da je identitet “ljepa stvar”, ali da je kontekstu hrvatsko-srpskih odnosa “nešto što bismo trebali prevladati i opredijeliti se za jedan tim zajedništva, solidarnosti i suradnje”.
Katarina Peović je ispričala i to da joj mnogi u Hrvatskoj prave kombincije sa prezimenom, kome valjda između “e” i “o” nedostaje slovo “j” i kače joj srpsko ili crnogorsko poreklo. Ona kaže da “huškački nacionalizam u Hrvatskoj potpuno iracionalan, pominjući da se čak i “velikom Miroslavu Krleži zamjera što je dosta pisao ekavicom”. Na kraju nije propustila da citira Borisa Budena koji je za identitet rekao da je kost “koju vam bace pošto vas ogole do gole kože”, ali i dedu riječkog dožupana koji je rekao “da će mržnje biti do kada je ne bude trebalo biti”.
Na okruglom stolu u Medija centru bilo je govora i o jeziku-cima, pominjan je “jedan jezik” umesto srpskog, hrvatskog, bosanskog i crnogorskog, bez pominjanja Snježane Kordić i rečenog Krleže.
Gost iz Sarajeva, istoričar Husnija Kamberović pohvalio je saradnju istoričara u regiji, dodajući da hrvatski predsednik Zoran Milanović sarađuje “samo sa jednom trećinom Bosne i Hercegovine”.
Jedan od poruka je da “suočavanja s prošlošću moraju imati relaksiranu sadašnjost i time olakašti napredak u budućnsti boljih uzajamnog odnosa i slaviti život a ne mitologizovati smrt i žrtve.
Na kraju je poentirao Hrvoje Klasić. On je u razgovoru s publikom o sudarima i sporovima nacionalnih mitologija citirao aforizam iz NIN-a star petnaestak godina: Hrvati i Srbi su jedan narod. Samo nam već jednom recite – koji!.
Dragan Banjac
