UZ pozivanje na Cetinjsku hrisovulju, cetinjske vlasti su u svom elaboratu poslatom 2. novembra 1970. godine Ustavnom sudu Crne Gore, iznele i tvrdnju da „Jezerski vrh nikada nije bio crkvena svojina“, već da je to bio „bratstvenički komun NJeguša, u kojem je svaki plemenik imao jednako pravo na idealni duh“
„U vrijeme stare Crnogorske države Jezerski vrh tretiran je kao dvorsko dobro. NJegoševu kapelu održavao je Crnogorski dvor. Kralj Nikola je davao naknade mještanima NJeguša koji su vršili sitnije intervencije i čuvali ovaj spomenik. U vrijeme bivše Jugoslavije lovćenski vrh tretiran je kao državna svojina. Danas on se vodi kao društvena imovina, a po uvođenju katastra u Opštini Cetinje, takođe se vodi kao opštenarodna imovina na parceli br. (oznaka je u dokumentu izostavljena).“
U trećem odeljku elaborata Opštine Cetinje koji je upućen Ustavnom sudu NR Crne Gore puno pažnje je posvećeno i NJegoševom odnosu prema ženama, kako bi se osporili „prigovori Srpske pravoslavne crkve protiv Meštrovićeva djela“, odnosno predviđenih „ženskih figura“ pored NJegoševog groba. Ovaj odeljak poslužio je cetinjskim čelnicima da se obračunaju sa „ogavnom paskvilom“ koju je u Beogradu 1898. godine objavio „crnogorski emigrant“ Savo Ivanović. On je pisao o NJegošu da je „gadni mitronosac“, „vranzani krvnik“ i svašta drugo, pa je „čudnovato da Srpska pravoslavna crkva nikad nije reagovala ni protestovala“ na takvo pisanje. Nije to učinila ni kada je Isidora Sekulić u svojoj knjizi o NJegošu prihvatila „klevetu kao istinu“, da je neka žena NJegoša udarila kosijerom i ostavila mu ožiljak na obrvi.
„PROTIVU tako odvratnog prikazivanja NJegoševog lika, takve blasfemije, tada je morao ustati čak i Milovan Đilas, u knjizi „Legenda o NJegošu“ (Beograd 1952). Tada niko od arhijereja SP crkve nije ustao protiv Isidore Sekulić. Naprotiv, ustali su – koliko su tada mogli – protiv Milovana Đilasa!“, navedeno je u ovom dokumentu.
Prokomentarisane su i kritike izrečene na račun orla prikazanog na NJegoševom spomeniku:
„Uvrijedljiva upoređenja predstave orla iz NJegoševa mauzoleja s „kukastim krstom“ iz nacističkog grba Hitlerovog Trećeg rajha, ne zaslužuju komentarisanje. Tvrdnja da orao predstavlja simbol sile i vlasti samo pokazuje da oni koji je iznose nemaju ni pojma o crnogorskoj i NJegoševoj pjesničkoj i jezičkoj simbolici, o semantici u jeziku Crnogoraca i samoga NJegoša. U svim oblicima usmenog književnog stvaralaštva crnogorskog naroda, kao i u pisanoj književnosti, orao je simbol junaštva, slobodoljubivosti, uzvišenosti, snage i nezavisnosti. Kad Crnogorka tuži za sinom ili bratom junakom, onda će reći: „orle-brate“ ili „orle-sine“. Tu je orao epitet koji sa subjektom – imenicom čini savršenu pjesničku sintagmu“.
NA KRAJU, u četvrtom odeljku elaborata, čitamo:
„Nesporno je da je Vlada SR Crne Gore 1952. godine, donijela odluku da se na Jezerskom vrhu podigne NJegošev mauzolej po projektu i izradi Ivana Meštrovića. (…) 9. decembra 1968. godine, Skupština Opštine Cetinje donijela je odluku o izgradnji Mauzoleja NJegošu, s kojom je preuzela obavezu da realizuje Odluku Vlade SRCG iz 1952. godine.
Odluka Skupštine Opštine Cetinje o izgradnji mauzoleja NJegošu temelji se na propisima člana 136. Statuta Opštine Cetinje, i ona takva zasnovana je na propisima člana 124. stav 2. u vezi sa članom 81. Ustava SRCG.
Prema tome, ova Odluka Skupštine Opštine Cetinje je ustavna i zakonita, jer se njome utvrđuje odnos od neposrednog interesa za kulturni razvitak opštine“.
U dokumentu je navedeno da je vlada Crne Gore 13. februara 1969. godine „primila k znanju Informaciju Republičkog sekretarijata za obrazovanje, kulturu i nauku o najnovijim momentima u vezi sa Odlukom Skupštine Opštine Cetinje o podizanju NJegoševog mauzoleja na Lovćenu“. Vlada je zaključila da sva dokumentacija o tome treba da bude predata cetinjskoj Opštini, koja se zatim obratila Zavodu za zaštitu spomenika kulture SR Crne Gore „sa zahtjevom da dozvoli premještanje kapele radi postavljanja Mauzoleja“. Zavod je doneo rešenje br. 02-197/2 od 28. februara 1969. godine, „kojim se odobrava opštini Cetinje da može izvršiti premještanje spomenika kulture, – kapele sa lovćenskog Jezerskog vrha, s tim što ovaj objekat mora biti postavljen na onom mjestu za koje se prethodno saglasi pomenuti Zavod“.
„ODBOR za izgradnju Mauzoleja Petru II Petroviću NJegošu na Lovćenu pored ostalih odluka normativnih i konkretno odlučio je i: Da nema ništa protiv ako bi se postavili odgovarajući religiozni simboli u kripti Mauzoleja, ukoliko Crkva izrazi želju za tim.“
Na kraju, Opština Cetinje zaključuje da je tužba mitropolita Danila „neosnovana“, da odlukama o podizanju mauzoleja „nije prekršena NJegoševa želja da bude sahranjen na vrhu Lovćena, na Jezerskom vrhu“, a „neprihvatljivi su navodi Srpske pravoslavne crkve da je sadašnja kapela u njenoj vlaštini, kao i da predstavlja originalnu NJegoševu zadužbinu“.
TVRDNJE nekadašnjih i sadašnjih crnogorskih vlasti da su crkvena zdanja i crkvena imanja isključivo vlasništvo države dovodi u sumnju Ukaz knjaza Nikole o pravu svojine Cetinjskog manastira, donet 17. juna 1895. godine. U tom ukazu je navedeno:
„Naše slavne uspomene prethodnik, Zetski gospodar Ivan Crnojević, osnovavši na Cetinju manastir kao stolicu zetskih mitropolita, obdario ga je raznim dobrima, među kojima se nalazi i veliki dio cetinjskog polja.
Kroz zla vremena, što su prolećela iznad srpskog naroda, uništivši mu i trag državnog života, ova zadužbina Ivana Crnojevića, posljednjeg nezavisnog srpskog vladaoca, tako obilato obdarena, bila je u stanju da sačuva u neprekidnosti državnu misao, koju je u onoj olujini taj mudri srpski vladalac sklonio pod Orlov krš; i sem toga da sačuva do naših dana jedinu episkopsku stolicu od onih, što je Sv. Sava podigao u srpskoj državi.
POŠTO se u novije doba na cetinjskom polju, i to na svojini manastirskoj, zasnovala varoš, koja se sve više razvija; da sačuvamo ovu zadužbinu pobožnog vladaoca i tim da obezbijedimo ovome manastiru opstanak odlučili smo i naređujemo:
1. Da se sva laktarina (zakup – primedba autora), što su dužne plaćati kuće varoši Cetinja, sakuplja u zasebnu manastirsku kasu sa svim ostalim prihodima sa manastirskih zemalja u cetinjskom polju;
2. Da manastir ovaj svoj godišnji prihod svake godine ulaže u kupovanje pokretnih dobara u našoj državi, kako bi tim svoju današnju imovinu umnožio, te i dalje u budućnosti mogao blagotvorno djelovati u oblasti Svete Pravoslavne Crkve i srpskog naroda.
Ovijem najsvečanije potvrđujemo manastiru pravo svojine zemljišta, na kom se cetinjska varoš, naša prestonica, podiže, te dajemo svakome na znanje, da ovo zemljište ostaje za sva iduća vremena u isključivoj svojini cetinjskog manastira sve to i neprikosnoveno.“
KRALJ NIKOLA PLAĆAO LAKTARINU
KAO i ostali vlasnici kuća na Cetinju i knjaz Nikola je plaćao laktarinu za svoj dvor pošto ga je podigao na crkvenom zemljištu, kao i za manastirsko zemljište koje je korišćeno za druge dvorske potrebe (park, igralište, itd). Ovaj knjažev ukaz je poštovan i posle Prvog svetskog rata u Kraljevini Jugoslaviji, kada je Dvor kralja Nikole pretvoren u muzej.
(Večernje novosti)
